Sobre a gobernanza dos bens comúns coa Fundación Entretantos

Como ben sabedes o pasado abril o PEMAN viaxou a Madrid para condensar dous dos seus módulos (Re)productivos, que se desenvolveron no MediaLab Prado, entidade socia do PEMAN. Pouco tempo tivemos para coñecer tan inmenso proxecto, mais si que tivemos a oportunidade de vivir de primeira man como é unha xornada completa neste espazo de comúns urbanos dende o seu Auditorio. 

Pola mañá tivemos un obradoiro,  Vivir fóra? Traballo, estereotipos e redes, conducido e mediado por Silvia García, decana da Facultade de Belas Artes da Universidade de Vigo. Con ela abordamos a través de diversas dinámicas como se foron construíndo imaxinarios populares ao redor da vida nas aldeas, partindo de recursos escolares e contidos audiovisuais e cinematográficos.

Logo pola tarde, con Nuria e Santiago da Fundación Entretantos, tivemos o obradoiro Como é a gobernación nos comúns tradicionais, centrado no desenvolvemento de ferramentadas para a avaliación da gobernanza dos comuns tradicionais e naturais. A Fundación Entretantos   é unha organización sen ánimo de lucro creada por un grupo de profesionais e empresas que comparten intereses, preocupacións e experiencias nos ámbitos do ambente, a participación, comunicación e educación ambiental. O seu principal obxectivo é fomentar a participación social como unha ferramenta esencial para mellorar a xestión do territorio e a súasustentabilidade. Nuria Alonso, ambentóloga e experta en coopreación internacional, e Santiago Campos, biólogo especialista en xestión ambental, plantexaron unha sesión moi  dinámica na que incluíron un pequeno obradoiro no que traballamos:  comúns, biodiversidade, conservación e gobernanza.

Partindo da consideración da biodiversidade como un común máis da humanidade, a sesión tivo como eixo central unha pregunta clave: De qué estamos a falar cando falamos dunha boa gobernanza dos comúns tradicionais/ naturais? Como resposta a esta pregunta, o obxectivo xeral da activide foi reflexionar e aportar criterios cos que valorar a calidade dunha gobernanza de tipo comunal.

En primeiro lugar, explicáronnos algúns puntos relativos á gobernanza garante da biodiversidade. Valéronse das teses da Unión Internacional para a Conservación de la Naturaleza, que recoñece as comunidades (ICCAs – Indigenous and Community Conserved Areas) como un dos actores que poden detentar a responsabilidade da gobernanza dos comuns naturais, xunto con outros, como os gobernos, as entidades privadas ou otras, de tipo compartido.

O desenvolvemento da sesión xiróu ao redor das ICCAs como um espazo aberto a diferentes tipos de intervención, particularmente, en relación ás accions orientadas a mellorar a calidade do gobierno en común. Como esplicou Santiago, unha ICCA, pra ser considerada como tal, ten que  ter algunhas condicions como ter uma comunidade detrás. Ademáis ten que desenvolverse nun terreo máis ou menos acotable e ten que ter uns recursos que a comunidade considere valiosos, asi como un sistema de goberanza que xestione e decida ao redor da gobernanza dos bens dese territorio. Bos exemplos serían os Montes Veciñais en Man Común (MVMC) en Galiza, pero tamén os cotos de caza ou moitas comunidades de xestión da augua de rega.

Tras a súa explicación e dun breve debate sobre os diferentes dilemas e problemáticas que os diferentes criterios de avaliación podían plantexar, chegamos ao punto de considerarmos cinco factores fundamentales á hora de avaliar umha gobernanza apropiada dos comúns tipo ICCA. Primeiramente esta gobernanza ten que ser  lexítima: as normas son aceptadas comunmente, o órgano representa verdadeiramente á comunidade, as normas son coñecidas e acatadas por comunidade lexitimidade basada, participación horizontal no exercicio do poder. Como se gundo punto a destacar esta gobernanza ten que ter unha dirección: accions orientadas ao obxetivo plantexado, consciencia dos bens dispoñibles e saber aprobeitalos. Os desexos e necesidades das persoas teñen que ser tidos en conta. Como terceiro factor, debe ser eficiente: garantía de reprodución dos recursos, que son aproveitados de xeito sostible,tamén unha sostenibilidade económica. Como cuarto punto, ten que ser transparente e rendir contas á comunidade, a información debe ser accesible se e debe haber un control dos órganos de goberno. Por último  ten que ser xusta: favorecer a equidade, o respeto, a non violencia, a igualdade de xénero e a igualdade de deberes. 

Como posta en práctica destos factores, a sesión continuou cunha parte práctica na que, por grupos, tivemos a oportunidade de afondar nestes puntos. Cada un dos grupos centrouse nun dos puntos e pensou estratexas de intervención centradas en torno a eles. A sesión finalizou cua posta en común das diferentes estratexas de intervención ideadas polos grupos para promover as boas formas no goberno dos comúns tradicionais/naturais.

Como conclusión, nesta posta en común ente os diferentes grupos valoráronse positivamente e prototipáronse formas de intervención comunitaria que, pensamos, podrían favorecer o bon goberno en mancomún, como o fomento da participación nas asambleas, a diversificación e introdución de mecanismos de rotación nos órganos de toma de decisions, a loita contra os teitos de cristal e outras formas de desigualdade (clase, familia, edade, orientación sexual) na comunidade e o favorecemento de mecanismos de rendición de contas como a comunicación transparente no goberno do común. A sesión axudou a despexar dúbidas acerca dos procesos de gobernanza das ICCAS e, por extensión, dos espazos de xestión comunal rurais, proporcionando ferramentas operativas para avaliar, medir ou implementar nos espazos existentes. 

 Como parte da viaxe a Madrid, unha vez rematadas as sesións programadas no Medialab, visitáronse dous espazos de xestión comunal de diferente natureza presentes no tecido da cidade. Espazos onde as lóxicas de gobernanza e xestión pasan pola creación e coidado dun ben de interese común para xs habitantes do barrio. O primeiro, Estaesunaplaza , é un espazo aberto construido nun solar baleiro da rúa Doctor Fourquet, recuperado pola veciñanza como unha zona verde ante a falta desta clase de equipamentos no barrio de Lavapiés. O segundo, a Tabacalera , un espazo autoxestionado polxs veciñxs do barrio antes de que fose convertido nun proxecto monumental do concello. O novo equipamento nunca se chegou a construir e grazas á presión veciñal e á protección deste novo espazo autoxestionado. Conseguiuse un recoñecemento da propia administración que cedeu parte do edificio. Unha década máis tarde, o espazo aglutina máis de dez liñas de traballo e investigación, supoñendo un foco de reflexión e intervención cultural íntegramente promocionado pola comunidade que o forma. 
Un artigo de Llorián García, comuneiro do Peman

Poden interesarche

Deixa un comentario

Your email address will not be published. Required fields are marked *

O Programa está financiado pola Universidade de Santiago de Compostela e a Fundación Daniel y Nina Carasso. É impulsado pola Rede Revolta de Agroecoloxía e coordinado por Montenoso. Este site web atópase rexistrado baixo unha licenza creative commons.